تأثیر تنش کم آبی، ازدیاد دی اکسیدکربن و تشعشع ماوراءبنفش بر صفات کمی گندم دوروم

مطالعة فیزیولوژی ارقام گندم تحت تأثیر عوامل تنش زای غیرزنده با هدف بهبود تولید آن در آینده حائز اهمیت است. این پژوهش بصورت فاکتوریل سه عاملی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی شامل سطوح آبیاری (شاهد و کمبود آب)، میزان دی اکسیدکربن (400 و 900 میکرومول بر مول هوا) و سطوح اشعة ماوراءبنفش (uv-a, b, c) در 3 تکرار در گلخانة تحقیقاتی دانشکدة کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس تهران در سال 1385، انجام شد. در کل با افزایش شدت تشعشع از سطح a به c و کمبود آب آبیاری عملکرد دانه (از 27/157 به 05/38 گرم در مترمربع)، ارتفاع بوته (از 69/60 به 69/50 سانتی متر)، محتوای نسبی آب برگ (از 00/68 به 90/54 درصد)، درصد کلروفیل (از 53/50 به 62/17)، ماکزیمم بازده کوانتومی فتوسیستم ii گندم (از 565/0 به صفر) کاهش و میزان پرولین (از 28/3 به 46/24 میکروگرم در گرم وزن تر برگ) افزایش یافت، ولی تغییرات عملکرد دانه و پرولین گندم تحت تأثیر دی اکسید کربن متفاوت بود. در سطوح تشعشع a، b و c و بدون تنش آبی با افزایش غلظت دی اکسیدکربن میزان عملکرد دانه کاهش (از 27/157 به 48/89 گرم در متر مربع) و میزان پرولین (از 28/3 به 45/12 میکروگرم در گرم وزن تر برگ) افزایش یافت، ولی در شرایط کمبود آب با افزایش غلظت دی اکسیدکربن عملکرد دانه (بطور میانگین 9 گرم در متر مربع) افزایش و میزان پرولین (بطور میانگین 5 میکروگرم در گرم وزن تر برگ) کاهش پیدا کرد. افزایش غلظت co2 در شرایط بدون تنش تنها منجر به افزایش رشد رویشی شده و رشد زایشی را کاهش می دهد، درحالی که در شرایط تنش احتمالاً با بهبود محتوای آب نسبی برگ و کاهش هدایت روزنه ای عملکرد را افزایش داد. با توجه به نتایج فوق می توان گفت که رویداد سه تنش عمدة محیطی در آینده با کاهش تولید کلروفیل و سطح ویژة برگ و کاهش حفاظت گیاه در برابر اثرات منفی این تنش ها منجر به کاهش عملکرد و اجزاء عملکرد رقم گندم مورد بررسی خواهد شد.